Wypadek w drodze do pracy lub z pracy jako podstawa należnych pracownikom świadczeń z ubezpieczenia społecznego

W ramach mojej praktyki zawodowej dostrzegam znaczący wzrost świadomości poszkodowanych pracowników w zakresie przysługujących im roszczeń z tytułu nieszczęśliwych zdarzeń, które zaistniały w miejscu świadczenia przez nich pracy, a więc roszczeń z tytułu tzw. wypadków przy pracy. Wciąż jednak wielu pracowników nie zdaje sobie sprawy, że nie tylko wypadki zachodzące bezpośrednio na terenie zakładu pracy, lecz także wszelkie nieszczęśliwe zdarzenia mające miejsce w trakcie odbywania drogi do pracy lub z pracy mogą rodzić dla nich prawo do otrzymywania określonych świadczeń. Regulacja prawna problematyki wypadków w drodze do pracy lub z pracy wykazuje wiele cech wspólnych z regulacją prawną wypadków przy pracy. Nie mniej jednak, istnieją także istotne odrębności w treści wspomnianych regulacji, choćby w zakresie roszczeń przysługujących poszkodowanemu pracownikowi.

Definicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy

Problematyka wypadków w drodze do pracy lub z pracy została uregulowana w ustawie z dnia 17.12.1998 r. - o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z treścią przepisu art. 57 b ust. 1 wspomnianej ustawy, "Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza." Na mocy przepisu art. 57 b ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za drogę do pracy lub z pracy uważa się także drogę:

1. z domu do miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego (lub odwrotnie);
2. z domu do miejsca zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych (lub odwrotnie);
3. z domu do miejsca zwykłego spożywania posiłków (lub odwrotnie);
4. z domu do miejsca odbywania nauki lub studiów (lub odwrotnie).

Dla zakwalifikowania danego zdarzenia jako wypadku w drodze do pracy lub z pracy niezbędne jest przede wszystkim ustalenie, że zdarzenie to miało nagły charakter oraz zostało wywołane przyczyną zewnętrzną. W tym zatem zakresie, definicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy pokrywa się z definicją wypadku przy pracy, przewidzianą w art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Zobacz artykuł: "Wypadek przy pracy - definicja oraz przesłanki dochodzenia odszkodowania za wypadek przy pracy"). Tym co natomiast pozwala odróżnić wypadek w drodze do pracy lub z pracy od wypadku przy pracy jest miejsce, w którym dochodzi do wypadku. Aby dane zdarzenie mogło zostać uznane za wypadek w drodze do pracy lub z pracy musi ono wystąpić w trakcie przemieszczania się pracownika pomiędzy jego miejscem zamieszkania a miejscem zatrudnienia lub innym miejscem wskazanym w treści przepisu art. 57 b ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli do wypadku z udziałem pracownika dojdzie na terenie zakładu pracy, nawet jeszcze przed rozpoczęciem lub już po zakończeniu pracy w danym dniu, to tego rodzaju zdarzenie nie będzie mogło zostać zakwalifikowane jako wypadek w drodze do pracy lub z pracy, lecz będzie stanowiło wypadek przy pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że droga do pracy rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika mieszkania (zamknięcia drzwi domu) i kończy się na granicy terenu władztwa zakładu pracy, natomiast droga z pracy do domu rozpoczyna się po przekroczeniu bramy zakładu pracy i wiedzie do progu domu (mieszkania) pracownika (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.11.2014 r. w sprawie o sygn. I UK 120/14).

Roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy

W odróżnieniu od pracownika poszkodowanego w następstwie wypadku przy pracy, pracownik, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy nie może dochodzić jednorazowego odszkodowania z ubezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Nie oznacza to jednak, że taki pracownik będzie pozbawiony jakichkolwiek świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Pracownikowi, który w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy stał się niezdolny do pracy będzie przysługiwało wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 33 dni okresu niezdolności, a od 34 dnia będzie mu przysługiwał zasiłek chorobowy. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy może także ułatwić poszkodowanemu pracownikowi uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Należy bowiem zauważyć, że jednym z warunków nabycia przez pracownika prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest, co do zasady, posiadanie przez tego pracownika wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Zgodnie  jednak z treścią przepisu art. 57 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wspomniany wyżej warunek nie znajdzie zastosowania w stosunku do pracownika, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.