Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę - jakie okoliczności przemawiają za uznaniem wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę za nieuzasadnione lub dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę?

Prawidłowość dokonanego przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę może zostać każdorazowo poddana przez pracownika kontroli sądu pracy. W celu zainicjowania wspomnianej kontroli, pracownik powinien w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę złożyć pozew we właściwym sądzie pracy. W zależności od tego, czy dana umowa o pracę została zawarta na czas określony, czy na czas nieokreślony, zakres przysługujących pracownikowi roszczeń w związku z wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę  będzie się znacząco różnił. W przypadku wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony, pracownik będzie mógł się domagać w składanym pozwie uznania przez sąd wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenia do pracy i zasądzenia na jego rzecz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy albo zasądzenia odszkodowania. Jeżeli chodzi natomiast o wypowiedzenie przez pracodawcę terminowej umowy o pracę, to pracownikowi będzie przysługiwało, co do zasady, jedynie uprawnienie do domagania się od pracodawcy odpowiedniej kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania.

Sąd pracy uwzględni wniesione przez pracownika powództwo, jeżeli uzna je za zasadne. Przesłanką  zasadności powództwa wniesionego przez pracownika w związku z wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę na czas określony jest stwierdzenie przez sąd naruszenia przez pracodawcę przepisów prawa pracy o wypowiadaniu umów o pracę. Natomiast dodatkowym kryterium stosowanym przez sąd pracy przy dokonywaniu oceny zasadności powództwa wniesionego przez pracownika w związku z wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest zasadność samego wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a więc ustalenie czy wskazana przez pracodawcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu przyczyna wypowiedzenia rzeczywiście wystąpiła, a jeżeli tak, to czy była ona tej rangi, że mogła uzasadniać jednostronne rozwiązanie przez pracodawcę umowy ze swoim pracownikiem.

Mając na uwadze okoliczność, że przepisy Kodeksu pracy nie zawierają katalogu przyczyn uzasadniających rozwiązywanie przez pracodawców za wypowiedzeniem umów o pracę na czas nieokreślony, niezbędne jest odwołanie się w tym zakresie do dorobku orzeczniczego sądów pracy. W oparciu o orzecznictwo sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy możliwe jest jednocześnie wskazanie tych przyczyn, których zaistnienie nigdy nie będzie stanowiło samodzielnej przesłanki uznania wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę za uzasadnione.

Okoliczności przemawiające za uznaniem wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę za nieuzasadnione

Zgodnie z poglądem reprezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione nie tylko wtedy, gdy wskazana w nim przyczyna rzeczywiście zaistniała, lecz była zbyt małej wagi, aby stanowić podstawę rozwiązania łączącego strony stosunku pracy, ale także wówczas, gdy przyczyna ta okazała się pozorna i z tego właśnie względu nieuzasadniająca wypowiedzenia, a więc powodująca uznanie tego wypowiedzenia za nieuzasadnione. Wskazane przez Sąd Najwyższy okoliczności przemawiające za uznaniem wypowiedzenia umowy o pracę za nieuzasadnione warto rozważyć w kontekście najbardziej typowych przyczyn wypowiadania przez pracodawców umów o pracę, takich jak utrata zaufania do pracownika oraz likwidacja  stanowiska pracy.

Utrata zaufania do pracownika dla swej skuteczności  jako przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę musi znajdować oparcie w takim zachowaniu pracownika, które jest obiektywnie oceniane jako naganne. Takim zachowaniem  może być przykładowo niewykonywanie przez pracownika poleceń pracodawcy lub podjęcie przez pracownika działalności konkurencyjnej w stosunku do swojego pracodawcy. Za obiektywnie naganne nie może natomiast zostać uznane takie zachowanie pracownika, które wprawdzie może być w pewnym stopniu niekorzystne z punktu widzenia interesów pracodawcy, lecz jest ono konsekwencją korzystania przez pracownika z uprawnień gwarantowanych mu przepisami prawa pracy. Z tych względów, podjęcie przez pracownika działalności związkowej nie może stanowić samo w sobie obiektywnej podstawy utraty do niego zaufania przez pracodawcę, uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r. w sprawie o sygn. II PK 24/13).

Utrata zaufania do pracownika będzie miała charakter pozorny w sytuacji, gdy  pracodawca nie będzie w stanie wskazać konkretnego zachowania pracownika stanowiącego jej przyczynę. Podobnie będzie w przypadku, gdy konkretne zachowanie pracownika wskazane jako przyczyna utraty do niego zaufania miało miejsce w odległej przeszłości w stosunku do chwili złożenia oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2001 r. w sprawie o sygn. I PKN 216/00).

W przypadku wskazania likwidacji stanowiska pracy jako przyczyny wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę, przyczyna ta będzie miała charakter pozorny, jeżeli likwidacja stanowiska pracy w rzeczywistości nie nastąpi, lecz zmianie ulegnie jedynie nazwa danego stanowiska pracy bądź w miejsce zlikwidowanego stanowiska pracy powstanie nowe stanowisko tylko nieznacznie różniące się zakresem zadań od zlikwidowanego stanowiska pracy. Nie daje natomiast podstaw do uznania niezasadności wypowiedzenia umowę o pracę rozdzielenie zadań związanych ze zlikwidowanym stanowiskiem pracy między pracowników pozostałych po rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem zatrudnionym na tym stanowisku (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie o sygn. I PK 271/13).

Jeżeli w danym zakładzie pracy istnieje co najmniej kilka analogicznych stanowisk pracy, to wypowiedzenie  umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na jednym z tych stanowisk w związku z jego likwidacją wymaga wskazania przez pracodawcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu kryteriów doboru pracownika do zwolnienia. W orzecznictwie sądów pracy przyjmuje się, że głównymi kryteriami doboru pracowników do zwolnienia powinny być takie okoliczności jak poziom kwalifikacji zawodowych, staż pracy czy też osiągane przez poszczególnych pracowników wyniki pracy. W sytuacji, gdy wskazane przez pracodawcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę kryteria doboru pracowników do zwolnienia okażą się pozorne lub pracodawca zastosuje niewłaściwe kryteria doboru, to wypowiedzenie umowy o pracę w związku z likwidacją stanowiska pracy będzie nieuzasadnione. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, nie stanowi wystarczającego kryterium doboru pracowników do zwolnienia jedynie wysokość otrzymywanego przez nich wynagrodzenia za pracę, z pominięciem poziomu kwalifikacji zawodowych, stażu pracy oraz stosunku do obowiązków pracowniczych, także wtedy, gdy przyczyną wypowiedzenia jest konieczność ograniczenia zatrudnienia ze względów ekonomicznych (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie o sygn. I PK 97/04).

Okoliczności przemawiające za uznaniem wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę za dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę

Przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, których naruszenie stanowi przesłankę zasadności powództwa  wnoszonego przez pracownika w związku z wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę można podzielić na 2 zasadnicze kategorie:

• przepisy określające wymogi formalne składanego przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę oraz regulujące tryb konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę, tj. art. 30 § 3 i 4 oraz art. 38 Kodeksu pracy;
• przepisy wyrażające tzw. szczególną ochronę trwałości stosunku pracy, czyli przepisy formułujące zakazy wypowiadania przez pracodawców umów o pracę w ściśle określonych okolicznościach, wśród nich m.in. art. 39, art. 41 oraz art. 177 Kodeksu pracy.

Zgodnie z treścią art. 30 § 3 Kodeksu pracy, oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie. Złożenie zatem przez pracodawcę w formie ustnej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę będzie stanowiło naruszenie wspomnianego wyżej przepisu, przesądzające tym samym na korzyść pracownika kwestię zasadności składanego przez niego powództwa. Stosownie do treści art. 30 § 4 Kodeksu pracy, w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie umowy. Wymóg ten nie zostanie spełniony nie tylko wtedy, gdy oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu nie będzie w ogóle zawierało w swojej treści przyczyny wypowiedzenia, lecz także wówczas, gdy przyczyna ta nie zostanie w odpowiedni sposób skonkretyzowana. Przykładowo,  w  przypadku  wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę w związku z likwidacją jednego z kilku analogicznych stanowisk pracy, niewskazanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu kryteriów doboru pracowników do zwolnienia będzie stanowiło naruszenie art. 30 § 4 Kodeksu pracy, uzasadniające uwzględnienie przez sąd pracy roszczeń pracownika w związku z bezprawnym wypowiedzeniem umowy o pracę.

Druga kategoria przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, których naruszenie stanowi przesłankę zasadności powództwa wnoszonego przez pracownika w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę to przepisy ustanawiające zakazy wypowiadania przez pracodawców umów o pracę w określonych okolicznościach faktycznych. Wśród tych zakazów możemy wyróżnić m.in.:

• zakaz wypowiadania umów o pracę pracownikom, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku;
• zakaz wypowiedzenia umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia;
• zakaz wypowiedzenia umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy.

Wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę w okresie obowiązywania wspomnianych wyżej zakazów każdorazowo powinno zostać zakwalifikowane przez sąd pracy jako wypowiedzenie dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę.


Do przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, których naruszenie stanowi przesłankę zasadności powództwa wnoszonego przez pracownika w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę można zaliczyć także przepisy art. 11(3) w zw. z  art. 18 (3b) § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, które przewidują zakaz dyskryminacji pracowników m.in. w zakresie rozwiązania stosunku pracy. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21.01.2009 r. w sprawie o sygn. II PZP 13/08, wskazanie przez pracodawcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jako przyczyny wypowiedzenia osiągniecia przez pracownika wieku emerytalnego i nabycia przez niego prawa do emerytury stanowi naruszenie przepisów art. 11 (3)w zw. z art. 18 (3b) § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, które należy uznać za przepisy o wypowiadaniu umów w rozumieniu art. 45 § 1 Kodeksu pracy (Zobacz: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. w sprawie o sygn. II PZP 13/08).

Dział spadku - co należy uwzględnić w treści wniosku o sądowy dział spadku?

Z chwilą śmierci spadkodawcy jego  majątek staje się przedmiotem współwłasności spadkobierców w częściach ułamkowych, co oznacza, że poszczególni spadkobiercy nabywają w każdym składniku majątkowym wchodzącym w skład spadku udział odpowiadający ich udziałowi w całym spadku. Istniejąca pomiędzy spadkobiercami współwłasność majątku spadkowego jako rodzaj współwłasności w częściach ułamkowych, do której znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy Działu IV Tytułu I Księgi Drugiej Kodeksu cywilnego, nie zawsze jednak staje się docelowym sposobem uregulowania wynikłych ze spadkobrania stosunków majątkowych pomiędzy spadkobiercami. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na istniejące przy współwłasności majątku spadkowego ograniczenia w korzystaniu i sprawowaniu zarządu nad przedmiotami objętymi tą współwłasnością przez poszczególnych spadkobierców oraz z uwagi na ograniczenia w rozporządzaniu przez poszczególnych spadkobierców przysługującymi im udziałami we współwłasności składników spadku. Wspomniane ograniczenia wyrażają się w konieczności uzyskania przez każdego spadkobiercę  zgody większości lub nawet wszystkich pozostałych spadkobierców na dokonanie określonej czynności względem składników majątku spadkowego. Mając na uwadze powyższe,  przeprowadzenie działu spadku jest często jedynym wyjściem z sytuacji, w której spadkobiercy nie mogą osiągnąć porozumienia co do sposobu korzystania i sprawowania zarządu nad przedmiotami wchodzącymi w skład spadku.

Dział spadku może zostać przeprowadzony bądź w drodze umowy zawieranej między wszystkimi spadkobiercami bądź w toku postępowania sądowego. Możliwe jest również połączenie wspomnianych powyżej trybów i przeprowadzenie działu spadku częściowo  w drodze umowy oraz częściowo w postępowaniu sądowym.  Dokonanie umownego działu spadku będzie aktualne wówczas, gdy wszyscy spadkobiercy dojdą do konsensusu w zakresie sposobu podziału majątku spadkowego. W braku takiego porozumienia, niezbędne będzie zainicjowanie sądowej procedury działu spadku. Jednakże, nawet w przypadku istnienia zgodnej woli wszystkich spadkobierców co do sposobu podziału majątku spadkowego, przeprowadzenie działu spadku w postępowaniu sądowym zwykle okazuje się tańszym, a przez to częściej wybieranym przez spadkobierców trybem podziału majątku spadkowego niż dział spadku dokonywany w drodze umowy.

Sądowy dział spadku dokonywany jest w trybie postępowania nieprocesowego, inicjowanego przed sądem spadku na wniosek któregokolwiek ze spadkobierców. Wniosek o sądowy dział spadku może  zostać złożony również przez wierzyciela jednego ze spadkobierców, jeżeli wierzyciel ten uprzednio uzyska w postępowaniu egzekucyjnym zajęcie prawa danego spadkobiercy do żądania działu spadku.

Prawidłowe sformułowanie wniosku o dział spadku zazwyczaj przysparza spadkobiercom wiele trudności. Pominięcie w przedmiotowym wniosku jednego z istotnych jego elementów  lub niedostatecznie precyzyjne sformułowanie żądania wniosku może powodować nieodwracalne, negatywne skutki dla spadkobierców. Dlatego też, poniżej postaram się omówić najważniejsze kwestie, o których należy pamiętać przy formułowaniu treści wniosku o sądowy dział spadku.

Wniosek o ustalenie składu majątku spadkowego
 

We wniosku o dział spadku należy dokładnie określić co wchodzi w skład majątku spadkowego. Wymóg wyszczególnienia we wniosku o dział spadku składników majątku spadkowego nie obowiązuje jednak w sytuacji, gdy został już uprzednio sporządzony w sprawie spis inwentarza lub wykaz inwentarza zawierający opis składników majątkowych stanowiących aktywa spadku. Wówczas wystarczające jest jedynie załączenie do wniosku o dział spadku dokumentu w postaci spisu (wykazu) inwentarza. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy załączyć do wniosku także odpis księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości.

Wnioskodawca powinien także wskazać we wniosku wartość poszczególnych składników majątku spadkowego. Jest to o tyle istotne, że w przypadku zaniechania przez wnioskodawcę podania wspomnianych wartości, sąd może zarządzić przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy na okoliczność ustalenia wartości przedmiotów wchodzących w skład spadku, co spowoduje obciążenie spadkobierców dodatkowymi kosztami postępowania.

Oznaczenie sposobu działu spadku
 

We wniosku o dział spadku należy wskazać sposób podziału pomiędzy spadkobierców poszczególnych przedmiotów i praw majątkowych wchodzących w skład majątku spadkowego. Co do zasady, można wyróżnić 3 następujące sposoby podziału poszczególnych składników majątku spadkowego:

• podział fizyczny;
• przyznanie danego składnika spadku jednemu lub kilku spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców;
• podział cywilny danego składnika spadku, polegający na jego sprzedaży w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o sprzedaży egzekucyjnej oraz podziale uzyskanej w ten sposób sumy pieniężnej pomiędzy spadkobierców w stosunku do ich udziałów w spadku.

W przypadku, gdy żaden ze spadkobierców nie wskaże sposobu działu spadku, sąd rozpoznający sprawę o dział majątku spadkowego odwoła się do dyrektyw postępowania w tym zakresie określonych właściwymi przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tymi dyrektywami, sąd rozpoznający sprawę o dział spadku w pierwszej kolejności zobowiązany jest przychylić się do tego  sposobu działu spadku, który został zgodnie zaproponowany przez wszystkich spadkobierców, pod warunkiem, że zaproponowany przez nich sposób działu spadku nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. W przypadku braku zgodnego wniosku spadkobierców co do sposobu działu spadku, sąd powinien rozważyć dopuszczalność dokonania podziału fizycznego poszczególnych składników majątku spadkowego. Z treści art. 211 Kodeksu cywilnego wynika, że podział fizyczny jest niedopuszczalny, jeżeli podział ten byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo gdyby pociągał za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Gdyby podział fizyczny składników majątku spadkowego okazał się niedopuszczalny, sąd  może przeprowadzić dział spadku poprzez przyznanie poszczególnych rzeczy wchodzących w skład spadku jednemu lub kilku spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców. W tym kontekście istotne znaczenie ma wskazanie kryteriów, którymi powinien kierować się sąd dokonując wyboru spadkobierców, którym zostaną przyznane składniki majątku spadkowego. Przepisy prawa nie określają wprost okoliczności, które sąd rozpoznający sprawę o dział spadku powinien brać pod uwagę przy rozstrzyganiu tej kwestii. W orzecznictwie sądów powszechnych reprezentowany jest jednak pogląd, że dokonując wyboru spadkobierców, którym zostaną przydzielone składniki spadku można posiłkować się treścią przepisu art. 682 Kodeksu postępowania cywilnego, który wskazuje okoliczności badane przez sąd w toku postępowania o dział spadku, a wśród nich m.in. sytuację majątkową poszczególnych spadkobierców oraz dotychczasowy sposób korzystania ze składników majątku spadkowego. Sąd rozpoznający sprawę o dział spadku przyznając określony składnik majątku spadkowego danemu spadkobiercy powinien zatem ocenić, czy możliwości zarobkowe i zgromadzone przez tego spadkobiercę oszczędności pozwolą mu na dokonanie spłaty udziałów pozostałych spadkobierców we współwłasności określonego składnika majątku spadkowego. Jeżeli przedmiotem działu jest nieruchomość mieszkalna, dodatkowym kryterium stosowanym przy wyborze spadkobiercy, któremu zostanie przydzielona ta nieruchomość, jest okoliczność, czy poszczególni spadkobiercy dysponują tytułem prawnym do zamieszkiwania w innych lokalach mieszkalnych lub domach jednorodzinnych. W przypadku, gdy sąd dojdzie do wniosku, że żaden ze spadkobierców nie będzie w stanie spłacić udziałów pozostałych spadkobierców w spadku, jedynym możliwym sposobem działu spadku będzie jego podział cywilny, dokonywany poprzez sprzedaż licytacyjną poszczególnych składników spadku.

Wniosek o ustalenie składu i przeprowadzenie podziału majątku wspólnego spadkodawcy i jego małżonka

Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci pozostawał ze swoim małżonkiem w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, to w skład majątku spadkowego będzie wchodził udział spadkodawcy w majątku wspólnym. Podobnie będzie w sytuacji, gdy wspomniana wspólność majątkowa ustanie np. na skutek rozwodu jeszcze przed śmiercią spadkodawcy, lecz przed jego śmiercią nie zostanie przeprowadzony podział majątku wspólnego małżonków. We wskazanych powyżej przypadkach, wniosek o dział spadku powinien zawierać w swojej treści także wniosek o ustalenie i podział majątku wspólnego spadkodawcy i jego małżonka. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, w wypadku gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową, do dokonania działu spadku niezbędne jest uprzednie lub jednoczesne z działem spadku, połączone w tym samym postępowaniu, przeprowadzenie podziału majątku wspólnego (Zobacz: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1972 r. w sprawie o sygn. III CZP 100/71).

Sporo wątpliwości w orzecznictwie  sądów powszechnych wywołuje kwestia prawidłowego określenia skutków nieumieszczenia w treści wniosku o dział spadku wniosku o przeprowadzenie podziału majątku wspólnego spadkodawcy i jego małżonka w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku wspólnym. Wydaje się, że jeżeli dotknięty tego rodzaju brakiem wniosek o dział spadku zostanie złożony przez wnioskodawcę niereprezentowanego w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika, to sąd stosownie do treści art. 5 Kodeksu postępowania cywilnego powinien w pierwszej kolejności wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Nie istnieje jednak jednolita praktyka orzecznicza w zakresie skutków jakie należy wiązać z nieuzupełnieniem wniosku w wyznaczonym przez sąd terminie. W omawianej sytuacji, niektóre sądy rozpoznające sprawy o dział spadku wydają postanowienie o oddaleniu wniosku o dział spadku, podczas gdy inne poprzestają jedynie na zawieszeniu postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6) Kodeksu postępowania cywilnego w związku z niemożnością nadania sprawie dalszego biegu.

Wniosek o zniesienie współwłasności

Jeżeli w skład majątku spadkowego wchodzi udział we współwłasności rzeczy powstałej z innego tytułu niż  dziedziczenie, możliwe jest  umieszczenie w treści wniosku o dział spadku jednoczesnego wniosku o zniesienie współwłasności. Jednoczesne złożenie wniosku o zniesienie współwłasności będzie wręcz konieczne w sytuacji, gdy  we wniosku o dział spadku zostanie umieszczone żądanie przyznania określonemu spadkobiercy na własność rzeczy stanowiącej współwłasność także z innego tytułu niż dziedziczenie albo żądanie dokonania podziału fizycznego lub podziału cywilnego wspomnianej rzeczy.

Rozliczenie nakładów poczynionych na spadek, pobranych pożytków oraz spłaconych długów spadkowych

Tak jak już wcześniej wspomniano, z chwilą otwarcia spadku składniki majątku spadkowego objęte są współwłasnością spadkobierców w częściach ułamkowych, do której to współwłasności odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy Działu IV Tytułu I Księgi Drugiej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią art. 207 Kodeksu cywilnego, pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Stosownie natomiast do treści art. 1034 Kodeksu cywilnego, do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Przytoczone powyżej przepisy prawa stanowią podstawę wzajemnych rozliczeń  pomiędzy spadkobiercami poczynionych przez nich nakładów na spadek, pobranych pożytków oraz spłaconych długów spadkowych. Zgodnie z ogólną  regułą, to wielkość udziału danego spadkobiercy w spadku decyduje o stopniu partycypowania spadkobiercy w przychodach oraz wydatkach związanych ze współposiadaniem składników majątku spadkowego. Jeżeli zatem jeden ze spadkobierców pobierze pożytki przypadające z danego składnika spadku w wysokości wyższej niż by to wynikało z jego stopnia partycypowania w przychodach ze spadku, to pozostałym spadkobiercom będzie przysługiwało w stosunku do tego spadkobiercy roszczenie o zwrot odpowiedniej części pobranych pożytków. Natomiast w sytuacji, gdy tylko jeden ze spadkobierców dokona nakładów na przedmiot wchodzący w skład spadku, to wówczas  będzie on mógł się domagać od pozostałych spadkobierców zwrotu odpowiedniej części nakładów, proporcjonalnie do wielkości udziałów w spadku poszczególnych spadkobierców. Podobnie będzie z rozliczeniem spłaconych przez danego spadkobiercę długów spadkowych.


W toku postępowania o dział spadku dany spadkobierca może domagać się od pozostałych spadkobierców zwrotu odpowiedniej części  poczynionych przez siebie tzw. nakładów koniecznych   na przedmioty spadkowe oraz pod pewnymi dodatkowymi warunkami zwrotu tzw. nakładów użytecznych. Nakładami koniecznymi są nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania z niej zgodnie z przeznaczeniem. Do nakładów koniecznych można zaliczyć m.in. podatki i inne opłaty administracyjne związane z korzystaniem z danej rzeczy, koszty związane z konserwacją danej rzeczy oraz wydatki na niezbędne remonty. Przez nakłady użyteczne z kolei rozumie się nakłady mające na celu ulepszenie rzeczy, poczynione m.in. w celu podniesienia wartości rzeczy oraz w celu zwiększenia osiąganych z rzeczy przychodów. Możliwość domagania się przez spadkobiercę zwrotu poczynionych przez siebie nakładów użytecznych uzależniona jest jednak od tego, czy wspomniane nakłady faktycznie doprowadziły do wzrostu wartości rzeczy lub zwiększenia osiąganych z rzeczy przychodów. Ponadto, kwota dochodzona przez spadkobiercę z tytułu zwrotu nakładów użytecznych na przedmioty spadkowe nie może przekroczyć sumy odpowiadającej wzrostowi wartości rzeczy w związku z poczynionymi przez spadkobiercę nakładami. Roszczenie spadkobiercy o zwrot nakładów użytecznych na dany przedmiot spadkowy będzie przysługiwało dokonującemu ich spadkobiercy pod warunkiem, że przedmiot ten nie przypadnie temu spadkobiercy w rezultacie przeprowadzonego działu spadku.

Natomiast jeżeli chodzi o roszczenie spadkobiercy o zwrot odpowiedniej części poczynionych na dany przedmiot spadkowy nakładów koniecznych, to roszczenie o zwrot tego rodzaju nakładów będzie przysługiwało dokonującemu ich spadkobiercy niezależnie od tego, któremu spadkobiercy ostatecznie w wyniku  działu  spadku przypadnie przedmiot spadkowy, na który poczyniono nakłady, a więc także w sytuacji, gdy przedmiot ten zostanie przyznany przez sąd spadkobiercy dokonującemu nakładów koniecznych. Warto jednak odnotować, że zgodnie z poglądem reprezentowanym w orzecznictwie sądowym, roszczenie o zwrot poczynionych przez danego spadkobiercę nakładów koniecznych  na określony przedmiot spadkowy nie będzie przysługiwało spadkobiercy w sytuacji, gdy nakłady te zostały dokonane jedynie na część rzeczy, wydzieloną temu spadkobiercy do wyłącznego korzystania.

Należy pamiętać, że zgodnie z treścią art. 618 § 3 w zw. z art. 688 Kodeksu postępowania cywilnego, po wydaniu prawomocnego postanowienia w przedmiocie działu spadku  spadkobiercy nie  mogą już dochodzić roszczeń z tytułu rozliczenia nakładów poczynionych na spadek, pobranych pożytków ze spadku oraz spłaconych długów spadkowych niezależnie od tego, czy przedmiotowe roszczenia zostały zgłoszone w toku postępowania działowego. Dlatego też niezwykle istotne jest zgłoszenie wspomnianych roszczeń w toku postępowania sądowego o dział spadku, gdyż ewentualne zaniechanie w tym względzie będzie skutkowało w przyszłości utratą możności ich dochodzenia na drodze sądowej.

Parking dozorowany a parking strzeżony - zasady odpowiedzialności właściciela parkingu za kradzież lub uszkodzenie przez osobę trzecią pozostawionego na parkingu samochodu

Właściciele parkingów bardzo często wprowadzają swoich klientów w błąd co do rzeczywistego statusu prowadzonych przez nich parkingów. Tymczasem, prawidłowe ustalenie, czy dany parking  ma charakter parkingu strzeżonego, czy też parkingu niestrzeżonego ma niebagatelne znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności odszkodowawczej prowadzącego parking za kradzież lub uszkodzenie przez osobę trzecią pozostawionego na tym parkingu pojazdu.

Kierowcy zwykle nie do końca zdają sobie sprawę z faktu, że pozostawiając na danym parkingu swój samochód zawierają w sposób dorozumiany umowę z właścicielem parkingu, której treść, a w tym prawa i obowiązki stron takiej umowy, są uzależnione od strzeżonego bądź niestrzeżonego charakteru  parkingu. Pozostawienie pojazdu na parkingu strzeżonym jest, co do zasady, równoznaczne z zawarciem umowy przechowania pojazdu pomiędzy jego kierowcą a prowadzącym dany parking, natomiast pozostawienie pojazdu na parkingu niestrzeżonym oznacza zawarcie umowy najmu miejsca parkingowego pomiędzy kierowcą zaparkowanego pojazdu a prowadzącym parking. Zgodnie z treścią art. 835 Kodeksu cywilnego, przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie. Z powyższego wynika zatem, że podstawowym obowiązkiem prowadzącego parking strzeżony jako przechowawcy jest utrzymanie oddanego mu na przechowanie pojazdu w stanie niepogorszonym. Niedopełnienie wspomnianego obowiązku przez prowadzącego parking strzeżony, przejawiające się czy to pod postacią kradzieży powierzonego mu na przechowanie  pojazdu czy też uszkodzenia pojazdu   przez osobę trzecią  może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą prowadzącego parking strzeżony na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z zawartej w sposób dorozumiany umowy przechowania pojazdu. Z kolei jeżeli chodzi o umowę najmu miejsca parkingowego zawartą w związku z  pozostawieniem pojazdu na parkingu niestrzeżonym, to przedmiotem świadczenia prowadzącego parking niestrzeżony jako wynajmującego jest jedynie oddanie do używania kierowcy zaparkowanego pojazdu jako najemcy  miejsca parkingowego. W omawianej sytuacji przedmiotem umowy nie jest zatem pojazd, lecz miejsce parkingowe, co oznacza, że prowadzący parking niestrzeżony nie będzie odpowiadał na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego za ewentualną kradzież lub uszkodzenie przez osobę trzecią pojazdu pozostawionego na wynajętym miejscu parkingowym.

Jakie zatem okoliczności przemawiają za uznaniem danego parkingu za parking strzeżony ?

Kryteria uznania danego parkingu za parking strzeżony - różnice pomiędzy parkingiem strzeżonym a parkingiem dozorowanym

 

Na wstępie rozważań w przedmiocie kryteriów jakie musi spełniać parking strzeżony należy wyraźnie zaznaczyć, że dla zakwalifikowania danego parkingu jako parkingu strzeżonego nie ma decydującego znaczenia oznaczenie charakteru parkingu przez jego właściciela. Zgodnie bowiem z poglądem wyrażonym w orzecznictwie sądowym, zastrzeżenie na tablicy informacyjnej, że parking nie ma charakteru parkingu strzeżonego, nie ma znaczenia prawnego, gdy jest sprzeczne z zachowaniem obsługi parkingu oraz urządzeniami i wyposażeniem parkingu, które w dostateczny sposób ujawniają wolę prowadzącego parking przechowania samochodu. http://www.lexlege.pl/orzeczenie/25583/i-aca-962-98-wyrok-sadu-apelacyjnego-w-warszawie/

To zatem rodzaj oraz zakres zabezpieczeń przed uzyskaniem dostępu do terenu parkingu przez osoby nieuprawnione  lub też całkowity brak wspomnianych zabezpieczeń jest jednym z czynników determinujących status parkingu jako parkingu strzeżonego lub parkingu niestrzeżonego. Minimalny poziom zabezpieczeń danego parkingu w postaci sprawowania ogólnego nadzoru nad tym parkingiem czy jedynie w postaci ogrodzenia jego terenu z reguły nie jest wystarczający dla uznania, że jest to parking strzeżony. Tego rodzaju parking określany jest w orzecznictwie sądowym mianem "parkingu dozorowanego". Pozostawienie samochodu na parkingu dozorowanym jest równoznaczne z zawarciem umowy najmu miejsca parkingowego, co oznacza, że prowadzący parking dozorowany - podobnie jak prowadzący parking niestrzeżony - nie odpowiada na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego za kradzież lub uszkodzenie  przez osobę trzecią pojazdu pozostawionego na tym parkingu. Aby zakwalifikować dany parking jako parking strzeżony niezbędne jest zapewnienie przez jego właściciela dodatkowych zabezpieczeń, takich jak:

• budki wartownicze ze szlabanami wjazdu i wyjazdu, obsługiwanymi przez wartowników;
• kolczatki wjazdowe lub wyjazdowe;
• monitoring terenu parkingu.

Kolejnym kryterium uznania danego parkingu za parking strzeżony jest ścisła identyfikacja samochodów pozostawianych na jego terenie, dokonywana przez obsługę parkingu. Wynika to wprost z istoty zobowiązania przechowawcy w umowie przechowania, którego treścią jest zachowanie w stanie niepogorszonym ściśle oznaczonej, zindywidualizowanej rzeczy oddanej na przechowanie. Wymóg identyfikacji (indywidualizacji) przedmiotu umowy  zawieranej w sposób dorozumiany w związku z pozostawieniem samochodu na parkingu jest spełniony, jeżeli parkującym kierowcom wydawane są bilety parkingowe, zawierające w swojej treści co najmniej numery rejestracyjne poszczególnych samochodów. Brak ścisłej identyfikacji pojazdów pozostawianych na danym parkingu, nawet w przypadku zapewnienia przez prowadzącego parking odpowiednio wysokiego poziomu zabezpieczeń terenu parkingu, nie pozwala na uznanie takiego parkingu za parking strzeżony, lecz za  wspomniany już wcześniej parking dozorowany, z konsekwencją w postaci zwolnienia jego właściciela z odpowiedzialności na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego za dokonaną przez osobę trzecią kradzież lub uszkodzenie zaparkowanego pojazdu.

Niezachowanie należytej staranności w sprawowaniu pieczy nad zaparkowanym pojazdem jako przesłanka odpowiedzialności prowadzącego parking strzeżony za jego  kradzież lub uszkodzenie 

 

Kradzież lub uszkodzenie przez osobę trzecią pojazdu pozostawionego na parkingu strzeżonym nie będą uzasadniały odpowiedzialności odszkodowawczej prowadzącego parking strzeżony, jeżeli prowadzący parking udowodni przed sądem, że dochował należytej staranności w sprawowaniu pieczy nad pojazdem powierzonym mu na przechowanie. Zgodnie bowiem z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Z kolei zgodnie z treścią art. 472 Kodeksu cywilnego, dłużnik jest, co do zasady, odpowiedzialny za niezachowanie należytej staranności. Przy dokonywaniu oceny zachowania przez prowadzącego parking należytej staranności w sprawowaniu pieczy nad pojazdem oddanym mu na przechowanie bierze się pod uwagę takie okoliczności jak zapewnienie sprawnego działania urządzeń zabezpieczających teren parkingu przed uzyskaniem dostępu do niego przez osoby nieuprawnione oraz prawidłowe wykonywanie swoich obowiązków przez obsługę parkingu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z treścią art. 474 Kodeksu cywilnego, dłużnik jest odpowiedzialny jak za własne działanie lub zaniechanie za działania lub zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Tym samym, prowadzący parking strzeżony będzie odpowiadał za szkodę wyrządzoną swojemu klientowi na skutek kradzieży lub uszkodzenia przez osobę trzecią pojazdu klienta nawet wówczas, gdy niedopełnienie obowiązku zachowania należytej staranności przy sprawowaniu pieczy nad pojazdem oddanym na przechowanie będzie wyłącznie wynikiem zaniedbań ze strony obsługi parkingu, a nie zaniedbań ze strony samego prowadzącego parking strzeżony.

Należy zauważyć, że sądy dokonując oceny zachowania należytej staranności przy sprawowaniu pieczy nad pojazdem oddanym na przechowanie zwykle stawiają prowadzącym parkingi strzeżone wysokie wymagania w tym zakresie. Dobrym przykładem jest tutaj stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 13.05.2005 r. w sprawie o sygn. I CK 675/04. Otóż Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że niezwiązane z  funkcją strzeżenia opuszczenie przez strażnika parkingu budki wartowniczej, w której znajdowało się urządzenie alarmujące i telefon, a przez to umożliwienie napastnikowi sterroryzowania strażnika i dokonanie kradzieży samochodu, świadczy o braku zachowania należytej staranności przez prowadzącego parking strzeżony przy sprawowaniu pieczy nad pojazdem oddanym mu na przechowanie.
https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzeczenia/14279,ck-675-04