Przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności

Przepisy polskiego Kodeksu karnego formułują surowe przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania orzekanej kary pozbawienia wolności, wyłączając co do zasady możliwość warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności, której wymiar przekracza 1 rok. Jeżeli zatem dolna granica ustawowego zagrożenia karą pozbawienia wolności za dane przestępstwo przekracza 1 rok, to w przypadku wydania wyroku skazującego za to przestępstwo sąd z reguły będzie musiał orzec bezwzględną karę pozbawienia wolności. W pewnych wyjątkowych sytuacjach możliwe jest jednak warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, której wymiar przekracza 1 rok. Mianowicie, warunkowe zawieszenie orzekanej kary pozbawienia wolności powyżej 1 roku będzie możliwe w sytuacji, gdy sąd orzekający skorzysta z instytucji tzw. nadzwyczajnego złagodzenia kary. 

Ogólne podstawy stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności

Zgodnie z treścią przepisu art. 69 § 1 Kodeksu karnego, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Z treści przytoczonego powyżej przepisu wynika zatem, że do przesłanek warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności należą:

1. orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku;
2. brak skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności w czasie popełnienia przestępstwa;
3. tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna wobec sprawcy przestępstwa.

Należy podkreślić, że granica 1 roku zawsze odnosi się do wymiaru orzekanej kary pozbawienia wolności, a nie tylko do części tej kary, w zakresie w jakim podlega ona  faktycznemu wykonaniu np. na skutek  zaliczenia na poczet orzeczonej kary okresu stosowania tymczasowego aresztowania. Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności może nastąpić tylko w sytuacji, gdy sprawca przestępstwa nie był w czasie jego popełnienia już uprzednio skazany na karę pozbawienia wolności. Nie ma przy tym żadnego znaczenia okoliczność, czy uprzednie skazanie na karę pozbawienia wolności nastąpiło z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, czy też bez warunkowego zawieszenia wykonania kary. Przy dokonywaniu oceny, czy sprawca był w czasie popełnienia przestępstwa skazany na karę pozbawienia wolności należy brać pod uwagę także te kary pozbawienia wolności, które wprawdzie przed popełnieniem przestępstwa zostały w całości wykonane, lecz w czasie jego popełnienia nie uległy jeszcze zatarciu. Dopiero zatarcie skazania, które następuje jeszcze przed popełnieniem nowego przestępstwa, powoduje uznanie danego skazania za niebyłe, a w konsekwencji pozwala stwierdzić, że sprawca nie był w czasie popełnienia przestępstwa skazany na karę pozbawienia wolności.

Przesłanką warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jest istnienie tzw. pozytywnej prognozy kryminologicznej wobec sprawcy przestępstwa, przejawiającej się w obiektywnym przekonaniu, że orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania będzie wystarczające dla osiągnięcia celów kary wobec sprawcy, w szczególności zapobieżeniu jego powrotowi do przestępstwa. Przy dokonywaniu oceny w tym zakresie należy brać pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Istotne znaczenie ma w szczególności stosunek sprawcy do popełnionego przestępstwa, a więc okoliczność, czy sprawca wyraził skruchę z powodu popełnienia przestępstwa oraz czy naprawił lub przynajmniej podjął starania o naprawienie szkody wynikłej z przestępstwa. Przy dokonywaniu oceny możliwości zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary nie należy natomiast brać pod uwagę stopnia winy sprawcy oraz stopnia szkodliwości społecznej popełnionego przez niego czynu, gdyż te okoliczności mają znaczenie tylko na etapie ustalania wymiaru kary (Zobacz: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25.10.2012 r. w sprawie o sygn. II AKa 401/12).

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności orzekanej w wymiarze powyżej 1 roku - nadzwyczajne złagodzenie kary

Ogólna zasada, w myśl której, warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności możliwe jest tylko w odniesieniu do kary orzekanej w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku, doznaje wyjątku w sytuacji, gdy sąd orzekając karę pozbawienia wolności stosuje nadzwyczajne jej złagodzenie na podstawie przepisu art. 60 § 3 lub § 4 Kodeksu karnego. Zgodnie z treścią art. 60 § 3 Kodeksu karnego, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia. Stosowanie natomiast do treści art. 60 § 4 Kodeksu karnego, na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności. Do przesłanek warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, która zostaje nadzwyczajnie złagodzona na podstawie art. 60 § 3 lub § 4 Kodeksu karnego, należą:

1. orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 5 lat;
2. istnienie pozytywnej prognozy kryminologicznej wobec sprawcy przestępstwa.

W porównaniu zatem do ogólnych zasad stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 69 § 1 Kodeksu karnego, podwyższeniu z poziomu 1 roku do 5 lat ulega maksymalny wymiar orzekanej kary pozbawienia wolności, której wykonanie może zostać warunkowo zawieszone. Należy dodatkowo zauważyć, że przesłanką zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, która zostaje nadzwyczajnie złagodzona na podstawie art. 60 § 3 lub § 4 Kodeksu karnego, nie jest także brak uprzedniego skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności w czasie popełnienia przez niego przestępstwa. 

Następcze zawieszenie wykonania prawomocnie orzeczonej bezwzględnej kary pozbawienia wolności w związku z odroczeniem wykonania kary

Decyzja w przedmiocie zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jest podejmowana przez sąd orzekający na etapie wydania wyroku skazującego. Po uprawomocnieniu się wyroku skazującego na bezwzględną karę pozbawienia wolności nie jest możliwe, co do zasady, następcze zawieszenie wykonania tej kary. Wyjątek w omawianym zakresie został przewidziany w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego w odniesieniu do kary odroczonej. Zgodnie z treścią przepisu art. 152  § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, jeżeli odroczenie wykonania kary nieprzekraczającej roku pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej jednego roku - sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary na zasadach określonych w art. 69-75 Kodeksu karnego. Przepis art. 152 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego będzie mógł znaleźć zastosowanie w stosunku do sprawcy, któremu w chwili wyrokowania odmówiono warunkowego zawieszenia wykonania kary z uwagi na brak istnienia w tamtej chwili pozytywnej prognozy kryminologicznej. Sąd rozpoznający wniosek o warunkowe zawieszenie wykonania odroczonej kary pozbawienia wolności powinien ustalić, czy sposób życia i zachowania się skazanego po wydaniu wyroku, a zwłaszcza starania o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości  pozwala na inną niż w chwili wyrokowania, ocenę tego, czy wobec skazanego zachodzi pozytywna prognoza kryminologiczna.