W ramach mojej praktyki zawodowej coraz częściej spotykam się z problematyką naruszenia dóbr osobistych w sieci Internet. Zasadnicze pytanie, z którym zgłaszają się do mnie osoby poszkodowane, brzmi następująco:
jak ustalić tożsamość osoby, która zamieściła na forum internetowym lub na portalu społecznościowym szkalujące Nas treści?
Udzielenie prawidłowej odpowiedzi na zadane powyżej pytanie nie powinno nastręczać większych trudności - mianowicie, niezbędne jest ustalenie adresu IP urządzenia, z którego dokonano wpisu zniesławiającego. Dysponując adresem IP urządzenia jesteśmy w stanie określić dostawcę usług internetowych, a tym samym możemy się do niego zwrócić o wskazanie danych osobowych abonenta, do którego przyporządkowany jest dany adres IP.
Dużo większym wyzwaniem jest już jednak sama procedura uzyskiwania wspomnianych danych, zwłaszcza wtedy, gdy wpis zawierający treści zniesławiające został zamieszczony na forum lub na portalu należącym do podmiotu zagranicznego, niepodlegającego polskiej jurysdykcji.
Czyn "zniesławienia" w znaczeniu w jakim funkcjonuje w języku potocznym może być rozpatrywany zarówno w kategoriach przestępstwa ściganego na drodze prawnokarnej, jak i w kategoriach naruszenia dobra osobistego w postaci dobrego imienia, kwalifikowanego na gruncie przepisów prawa cywilnego. Kwalifikacja prawna czynu zniesławienia jako zarazem przestępstwa i deliktu prawa cywilnego determinuje zatem sposób realizacji ochrony praw poszkodowanego, a co za tym idzie także sposób pozyskiwania dowodów niezbędnych do wyjaśnienia wszelkich okoliczności popełnionego czynu, w tym ustalenia jego sprawcy.
Jakie kroki należy więc podjąć, aby ustalić adres IP sprawcy zniesławienia popełnionego w Internecie?
W pierwszej kolejności warto rozważyć wystąpienie we własnym zakresie z wnioskiem do administratora forum internetowego lub portalu społecznościowego, na którym zamieszczono wpis zniesławiający, o dobrowolne udostępnienie adresu IP urządzenia, z którego opublikowano interesujący nas wpis. W przedmiotowym wniosku należy określić cel naszego żądania, a więc potrzebę ustalenia sprawcy zniesławienia w związku z zamiarem złożenia pozwu o ochronę dóbr osobistych lub wniesienia prywatnego aktu oskarżenia w postępowaniu karnym. W przypadku uzyskania decyzji odmownej, pozostają nam do wyboru dwa tryby postępowania:
Tryb postępowania administracyjnego polega na złożeniu do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wniosku o nakazanie administratorowi forum internetowego lub portalu społecznościowego udostępnienia nam adresu IP urządzenia, z którego dokonano wpisu zawierającego treści zniesławiające. Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, GIODO powinien wydać decyzję nakazującą udostępnienie adresu IP, jeżeli stwierdzi, że żądane przez wnioskodawcę dane rzeczywiście są mu potrzebne po to, aby złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych lub wnieść prywatny akt oskarżenia, a nie tylko po to aby dowiedzieć się kto jest autorem wpisu zawierającego treści szkalujące (http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/2650539008). Należy zaznaczyć, że tryb postępowania przed GIODO będzie właściwy tylko wówczas, gdy administratorem forum internetowego lub portalu społecznościowego, na którym zamieszczono interesujący nas wpis, jest podmiot prawa krajowego. W przypadku zamieszczenia wpisu zniesławiającego na takich portalach jak choćby Facebook czy Instagram, a więc portalach administrowanych przez podmioty zagraniczne, wyłącznym trybem postępowania ukierunkowanego na wykrycie sprawcy zniesławienia będzie tryb postępowania karnego.
Ustalenie adresu IP w trybie postępowania karnego będzie się wiązało z koniecznością zainicjowania postępowania karnego w sprawie o przestępstwo zniesławienia. Przestępstwo zniesławienia jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że co do zasady organy ścigania nie wszczynają postępowania z urzędu w sprawach o tego rodzaju przestępstwa, lecz dla wszczęcia postępowania niezbędne jest wniesienie prywatnego aktu oskarżenia przez samego pokrzywdzonego.
Jednakże, aby skutecznie wnieść do sądu karnego prywatny akt oskarżenia, należy już w tym akcie wskazać osobę oskarżonego, którego tożsamości w przypadku zniesławienia popełnionego w Internecie zazwyczaj nie znamy. W pewnym zakresie, z pomocą przychodzą nam tutaj przepisy kodeksu postępowania karnego, które w omawianym przypadku zamiast złożenia bezpośrednio do sądu prywatnego aktu oskarżenia dopuszczają możliwość złożenia tzw. skargi prywatnej na policji wraz z wnioskiem o wykrycie sprawcy. Złożenie wspomnianej skargi obliguje organy policji do podjęcia czynności mających na celu ustalenie sprawcy przestępstwa. Po wykryciu sprawcy, organy policji przekazują skargę prywatną do sądu. W praktyce, czynności podejmowane przez organy policji w związku ze złożeniem przez pokrzywdzonego skargi prywatnej wraz z wnioskiem o wykrycie sprawcy przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie są mało efektywne, z uwagi na ograniczony zakres kompetencji policji w ramach tego trybu postępowania. Należy bowiem zauważyć, że czynności dokonywane przez organy policji na skutek złożenia wspomnianej skargi prywatnej nie są podejmowane w ramach sformalizowanego postępowania przygotowawczego objętego nadzorem prokuratorskim. Tym samym, czynności podejmowane w omawianym trybie nie podlegają weryfikacji w drodze zażalenia kierowanego do prokuratora lub sądu, a więc inaczej niż w toku dochodzenia lub śledztwa prowadzonego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu. Dlatego też, dużo lepszym rozwiązaniem jest podjęcie próby nakłonienia prokuratora do wszczęcia postępowania z urzędu w sprawie o przestępstwo zniesławienia z uwagi na tzw. interes społeczny.
Ustalenie adresu IP w toku postępowania karnego wszczętego z urzędu przez prokuratora w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego z uwagi na interes społeczny
Tak jak zostało to już wcześniej wspomniane, w sprawie o przestępstwo zniesławienia prokurator co do zasady nie wszczyna postępowania z urzędu i nie występuje w charakterze oskarżyciela. W pewnych jednak sytuacjach, przepisy kodeksu postępowania karnego przewidują możliwość wszczęcia przez prokuratora postępowania z urzędu także w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego. Dzieje się tak, jeżeli prokurator stwierdzi, że za objęciem przestępstwa prywatnoskargowego ściganiem z urzędu przemawia interes społeczny. Decyzja w tym przedmiocie należy poniekąd do sfery uznaniowości prokuratora i nie podlega weryfikacji w trybie środka zaskarżenia, niemniej jednak Prokurator Generalny określił pewne wytyczne dla prokuratorów, które wskazują okoliczności uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego (Pismo Prokuratora Generalnego z dnia 22.09.2015 r., PG VII G 021/42/15). Spośród okoliczności określonych w we wspomnianych wytycznych Prokuratora Generalnego największe znaczenie w kontekście przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie mają "obiektywne trudności w ustaleniu przez pokrzywdzonego niezbędnych danych osobowych sprawcy przestępstwa, zwłaszcza jeżeli przestępstwo popełniono za pośrednictwem telefonu lub Internetu".
Z własnego doświadczenia zawodowego wiem, że wskazanie we wniosku o wszczęcie przez prokuratora z urzędu postępowania w sprawie o przestępstwo zniesławienia popełnionego w Internecie okoliczności w postaci "obiektywnych trudności w ustaleniu przez pokrzywdzonego niezbędnych danych osobowych sprawcy" nierzadko skłania prokuratorów do wszczęcia postępowania z urzędu.
Doprowadzenie do wszczęcia z urzędu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo zniesławienia popełnionego w Internecie sprawia, że organy ścigania są zobowiązane do podjęcia wszelkich czynności mających na celu ustalenie danych osobowych sprawcy zniesławienia, w tym ustalenie adresu IP. Ewentualne zaniechania organów ścigania w tym przedmiocie skutkujące umorzeniem postępowania z uwagi na niewykrycie sprawcy mogą być skutecznie zaskarżane do sądu przez pokrzywdzonego lub jego pełnomocnika w trybie przepisów kodeksu postępowania karnego.
Jakie kroki należy więc podjąć, aby ustalić adres IP sprawcy zniesławienia popełnionego w Internecie?
W pierwszej kolejności warto rozważyć wystąpienie we własnym zakresie z wnioskiem do administratora forum internetowego lub portalu społecznościowego, na którym zamieszczono wpis zniesławiający, o dobrowolne udostępnienie adresu IP urządzenia, z którego opublikowano interesujący nas wpis. W przedmiotowym wniosku należy określić cel naszego żądania, a więc potrzebę ustalenia sprawcy zniesławienia w związku z zamiarem złożenia pozwu o ochronę dóbr osobistych lub wniesienia prywatnego aktu oskarżenia w postępowaniu karnym. W przypadku uzyskania decyzji odmownej, pozostają nam do wyboru dwa tryby postępowania:
- tryb postępowania administracyjnego,
- tryb postępowania karnego.
Tryb postępowania administracyjnego polega na złożeniu do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wniosku o nakazanie administratorowi forum internetowego lub portalu społecznościowego udostępnienia nam adresu IP urządzenia, z którego dokonano wpisu zawierającego treści zniesławiające. Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, GIODO powinien wydać decyzję nakazującą udostępnienie adresu IP, jeżeli stwierdzi, że żądane przez wnioskodawcę dane rzeczywiście są mu potrzebne po to, aby złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych lub wnieść prywatny akt oskarżenia, a nie tylko po to aby dowiedzieć się kto jest autorem wpisu zawierającego treści szkalujące (http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/2650539008). Należy zaznaczyć, że tryb postępowania przed GIODO będzie właściwy tylko wówczas, gdy administratorem forum internetowego lub portalu społecznościowego, na którym zamieszczono interesujący nas wpis, jest podmiot prawa krajowego. W przypadku zamieszczenia wpisu zniesławiającego na takich portalach jak choćby Facebook czy Instagram, a więc portalach administrowanych przez podmioty zagraniczne, wyłącznym trybem postępowania ukierunkowanego na wykrycie sprawcy zniesławienia będzie tryb postępowania karnego.
Ustalenie adresu IP w trybie postępowania karnego będzie się wiązało z koniecznością zainicjowania postępowania karnego w sprawie o przestępstwo zniesławienia. Przestępstwo zniesławienia jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że co do zasady organy ścigania nie wszczynają postępowania z urzędu w sprawach o tego rodzaju przestępstwa, lecz dla wszczęcia postępowania niezbędne jest wniesienie prywatnego aktu oskarżenia przez samego pokrzywdzonego.
Jednakże, aby skutecznie wnieść do sądu karnego prywatny akt oskarżenia, należy już w tym akcie wskazać osobę oskarżonego, którego tożsamości w przypadku zniesławienia popełnionego w Internecie zazwyczaj nie znamy. W pewnym zakresie, z pomocą przychodzą nam tutaj przepisy kodeksu postępowania karnego, które w omawianym przypadku zamiast złożenia bezpośrednio do sądu prywatnego aktu oskarżenia dopuszczają możliwość złożenia tzw. skargi prywatnej na policji wraz z wnioskiem o wykrycie sprawcy. Złożenie wspomnianej skargi obliguje organy policji do podjęcia czynności mających na celu ustalenie sprawcy przestępstwa. Po wykryciu sprawcy, organy policji przekazują skargę prywatną do sądu. W praktyce, czynności podejmowane przez organy policji w związku ze złożeniem przez pokrzywdzonego skargi prywatnej wraz z wnioskiem o wykrycie sprawcy przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie są mało efektywne, z uwagi na ograniczony zakres kompetencji policji w ramach tego trybu postępowania. Należy bowiem zauważyć, że czynności dokonywane przez organy policji na skutek złożenia wspomnianej skargi prywatnej nie są podejmowane w ramach sformalizowanego postępowania przygotowawczego objętego nadzorem prokuratorskim. Tym samym, czynności podejmowane w omawianym trybie nie podlegają weryfikacji w drodze zażalenia kierowanego do prokuratora lub sądu, a więc inaczej niż w toku dochodzenia lub śledztwa prowadzonego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu. Dlatego też, dużo lepszym rozwiązaniem jest podjęcie próby nakłonienia prokuratora do wszczęcia postępowania z urzędu w sprawie o przestępstwo zniesławienia z uwagi na tzw. interes społeczny.
Ustalenie adresu IP w toku postępowania karnego wszczętego z urzędu przez prokuratora w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego z uwagi na interes społeczny
Tak jak zostało to już wcześniej wspomniane, w sprawie o przestępstwo zniesławienia prokurator co do zasady nie wszczyna postępowania z urzędu i nie występuje w charakterze oskarżyciela. W pewnych jednak sytuacjach, przepisy kodeksu postępowania karnego przewidują możliwość wszczęcia przez prokuratora postępowania z urzędu także w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego. Dzieje się tak, jeżeli prokurator stwierdzi, że za objęciem przestępstwa prywatnoskargowego ściganiem z urzędu przemawia interes społeczny. Decyzja w tym przedmiocie należy poniekąd do sfery uznaniowości prokuratora i nie podlega weryfikacji w trybie środka zaskarżenia, niemniej jednak Prokurator Generalny określił pewne wytyczne dla prokuratorów, które wskazują okoliczności uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego (Pismo Prokuratora Generalnego z dnia 22.09.2015 r., PG VII G 021/42/15). Spośród okoliczności określonych w we wspomnianych wytycznych Prokuratora Generalnego największe znaczenie w kontekście przestępstwa zniesławienia popełnionego w Internecie mają "obiektywne trudności w ustaleniu przez pokrzywdzonego niezbędnych danych osobowych sprawcy przestępstwa, zwłaszcza jeżeli przestępstwo popełniono za pośrednictwem telefonu lub Internetu".
Z własnego doświadczenia zawodowego wiem, że wskazanie we wniosku o wszczęcie przez prokuratora z urzędu postępowania w sprawie o przestępstwo zniesławienia popełnionego w Internecie okoliczności w postaci "obiektywnych trudności w ustaleniu przez pokrzywdzonego niezbędnych danych osobowych sprawcy" nierzadko skłania prokuratorów do wszczęcia postępowania z urzędu.
Doprowadzenie do wszczęcia z urzędu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo zniesławienia popełnionego w Internecie sprawia, że organy ścigania są zobowiązane do podjęcia wszelkich czynności mających na celu ustalenie danych osobowych sprawcy zniesławienia, w tym ustalenie adresu IP. Ewentualne zaniechania organów ścigania w tym przedmiocie skutkujące umorzeniem postępowania z uwagi na niewykrycie sprawcy mogą być skutecznie zaskarżane do sądu przez pokrzywdzonego lub jego pełnomocnika w trybie przepisów kodeksu postępowania karnego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz