czwartek, 12 maja 2016

Choroba pracownicza a choroba zawodowa - z problematyki odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy z tytułu chorób spowodowanych warunkami pracy

Stwierdzenie choroby zawodowej u pracownika zatrudnionego w danym zakładzie pracy może uprawniać go do uzyskania odpowiednich świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz do dochodzenia od pracodawcy roszczeń uzupełniających na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. Warunkiem wystąpienia przez pracownika do sądu z roszczeniami przeciwko samemu pracodawcy jest jednak uprzednie wyczerpanie  trybu dochodzenia świadczeń przysługujących pracownikom z ubezpieczenia społecznego z tytułu chorób zawodowych, przewidzianych w ustawie z dnia 30 października 2002 roku - o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ponadto, pracownik kierujący swoje roszczenia przeciwko pracodawcy musi wykazać przed sądem, że świadczenia otrzymane przez niego z ubezpieczenia społecznego nie rekompensują w całości szkody doznanej w związku z zachorowaniem na chorobę zawodową.

Niestwierdzenie u pracownika w postępowaniu administracyjnym przed Państwowym Powiatowym  Inspektorem Sanitarnym choroby zawodowej  nie musi jednak oznaczać, że taki pracownik będzie całkowicie pozbawiony roszczeń w stosunku do swojego pracodawcy. Należy bowiem zauważyć, że zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w doktrynie prawa obok pojęcia choroby zawodowej funkcjonuje także pojęcie tzw. choroby pracowniczej, zwanej inaczej chorobą parazawodową, czyli choroby niebędącej wprawdzie chorobą zawodową, ale podobnie jak ta ostatnia również spowodowanej warunkami pracy. Udowodnienie zatem przez danego pracownika, że zdiagnozowane u niego schorzenie wywołane zostało warunkami panującymi w jego środowisku pracy - nawet jeżeli schorzenie to nie zostanie zakwalifikowane jako choroba zawodowa - może, po spełnieniu dodatkowych warunków, uzasadniać przyznanie mu roszczeń odszkodowawczych w stosunku do pracodawcy. W celu dokładnego wyjaśnienia pojęcia tzw. choroby pracowniczej niezbędne jest odwołanie się do definicji choroby zawodowej zawartej w przepisach Kodeksu pracy.

Definicja choroby zawodowej na gruncie przepisów Kodeksu pracy


Zgodnie z treścią art. 235 (1) Kodeksu pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z  wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy   albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Do przesłanek uznania danej choroby za chorobę zawodową należą zatem:
  • związek przyczynowy pomiędzy zachorowaniem a działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy,
  • umieszczenie tej choroby w tzw. wykazie chorób zawodowych, który stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. - w sprawie chorób zawodowych.

Jeżeli choroba, którą  zdiagnozowano u danego pracownika nie znajduje się we wspomnianym powyżej wykazie chorób zawodowych, lecz stwierdzono, że została ona spowodowana działaniem czynników, o których mowa w art. 235 (1) Kodeksu pracy lub pozostaje w związku ze sposobem wykonywania pracy, to chorobę taką należy zakwalifikować nie jako chorobę zawodową, lecz jako tzw. chorobę pracowniczą.

Roszczenia przysługujące pracownikowi, u którego rozpoznano chorobę spowodowaną warunkami pracy


Rozstrzygnięcie kwestii, czy w danym przypadku mamy do czynienia z chorobą zawodową, czy też chorobą pracowniczą, znajduje bezpośrednie przełożenie na zakres ewentualnych roszczeń, które będą przysługiwały pracownikowi, u którego zdiagnozowano chorobę spowodowaną warunkami pracy.

W przypadku stwierdzenia u pracownika choroby zawodowej, pracownik w pierwszej kolejności powinien zwrócić się do ZUS o przyznanie mu świadczeń przewidzianych w przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Spośród świadczeń przewidzianych we wspomnianych przepisach największe znaczenie ma jednorazowe odszkodowanie wypłacane w związku z doznaniem stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. Mając na uwadze okoliczność, że wysokość wypłacanego przez ZUS jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej jest limitowana, świadczenie otrzymane z tego tytułu przez pracownika może nie pokrywać w całości rzeczywistej szkody doznanej przez pracownika wskutek zachorowania na chorobę zawodową. W omawianej sytuacji, pracownik w celu uzyskania pełnej rekompensaty za doznaną szkodę może wystąpić do swojego pracodawcy z roszczeniami uzupełniającymi na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności  z tytułu czynów niedozwolonych. Warunkiem skuteczności dochodzenia wspomnianych roszczeń przez pracownika jest jednak wykazanie przez niego, że zaktualizowały się wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej pracodawcy. Pracownik musi zatem w każdym przypadku udowodnić  wysokość wyrządzonej mu szkody oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy szkodliwymi warunkami pracy a ujawnieniem się u niego określonej jednostki chorobowej. Należy bowiem zauważyć, że decyzja Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w przedmiocie stwierdzenia choroby zawodowej, wydana uprzednio dla potrzeb ubiegania się przez pracownika o świadczenia przewidziane przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, nie jest wiążąca w postępowaniu sądowym dotyczącym cywilnoprawnej odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy za skutki choroby zawodowej (Zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. I PK 295/07). W konsekwencji powyższego, pracownik występujący z roszczeniami uzupełniającymi z tytułu choroby zawodowej przeciwko pracodawcy powinien w treści pozwu sformułować wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza z zakresu medycyny pracy na okoliczność ustalenia istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodliwymi warunkami pracy a ujawnieniem się u pracownika określonej jednostki chorobowej.


Oprócz wykazania wysokości doznanej szkody oraz istnienia związku przyczynowego, pracownik dochodzący przeciwko pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu choroby zawodowej może być także zmuszony do udowodnienia winy pracodawcy w zaniechaniu działań zabezpieczających przed chorobami zawodowymi. W zależności bowiem od rodzaju działalności prowadzonej przez dany zakład pracy, odpowiedzialność deliktowa pracodawcy za skutki choroby zawodowej u pracownika może się opierać albo na zasadzie ryzyka, albo na zasadzie winy. Pracodawca będzie odpowiadał na zasadzie ryzyka wówczas, gdy prowadzoną przez niego działalność będzie można zakwalifikować jako prowadzenie przedsiębiorstwa lub zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 Kodeksu cywilnego. Pod pojęciem przedsiębiorstwa lub zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody należy rozumieć przedsiębiorstwo lub zakład, którego cała działalność opiera się na wykorzystaniu takich sił przyrody jak np. gaz, energia elektryczna lub paliwa płynne. Do grona przedsiębiorstw i zakładów wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody zalicza się m.in przedsiębiorstwa komunikacyjne, firmy budowlane oraz zakłady produkcyjne. W przypadku gdy dany pracodawca będzie odpowiadał za skutki choroby zawodowej u pracownika na zasadzie ryzyka, pracownik będzie mógł poprzestać na udowodnieniu wysokości doznanej szkody oraz istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodliwymi warunkami pracy a ujawnieniem się u niego określonej jednostki chorobowej, bez konieczności wykazania, że pracodawca nie podjął ze swojej winy odpowiednich działań zabezpieczających przed chorobami zawodowymi. Jeżeli natomiast pracodawca będzie odpowiadał za skutki choroby zawodowej u pracownika na zasadzie winy to wówczas niezbędne będzie wykazanie przez pracownika, że pracodawca dopuścił się naruszenia określonych przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Do wspomnianych przepisów należy zaliczyć w szczególności art. 227 Kodeksu pracy, określający środki zapobiegające chorobom zawodowym, do których stosowania zobowiązany jest pracodawca oraz art. 230 Kodeksu pracy, nakładający na pracodawcę obowiązek przeniesienia pracownika do innej pracy w przypadku stwierdzenia u niego w orzeczeniu lekarskim objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej.


Zgodnie z tym co zostało już wcześniej zasygnalizowane, w przypadku gdy stwierdzona u danego pracownika choroba nie znajduje się w wykazie chorób zawodowych, lecz istnieje podejrzenie, że została ona spowodowana szkodliwymi warunkami pracy panującymi u pracodawcy, chorobę taką można uznać za tzw. chorobę pracowniczą. W przeciwieństwie do pracownika, u którego stwierdzono chorobę zawodową, pracownikowi, u którego zdiagnozowano chorobę pracowniczą nie będą  przysługiwały świadczenia przewidziane przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Taki pracownik będzie mógł jedynie wystąpić z określonymi roszczeniami przeciwko pracodawcy, znajdującemu swoje źródło w przepisach Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. Zakres oraz zasady dochodzenia roszczeń przez pracownika dotkniętego chorobą pracowniczą będą się zatem  kształtowały analogicznie do zakresu i zasad dochodzenia roszczeń uzupełniających przysługujących pracownikowi, u którego stwierdzono chorobę zawodową. Podstawę prawną wspomnianych roszczeń będą stanowiły przede wszystkim przepisy art. 444 oraz art. 445 Kodeksu cywilnego. W zależności od charakteru uszczerbku doznanego przez pracownika wskutek choroby pracowniczej, pracownik będzie mógł dochodzić od pracodawcy odszkodowania pokrywającego poniesione przez siebie koszty leczenia, zadośćuczynienia za cierpienia fizyczne i psychiczne wywołane chorobą pracowniczą lub renty w związku z całkowitą lub częściową  utratą zdolności do pracy zarobkowej  wskutek choroby pracowniczej.








Brak komentarzy:

Prześlij komentarz