wtorek, 24 maja 2016

Przesłanki wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym


Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi dla wierzyciela niezwykle użyteczne narzędzie w procesie przymusowego dochodzenia wierzytelności. Nakaz zapłaty jest wydawany przez sąd bez przeprowadzenia rozprawy, a z chwilą bezskutecznego upływu dwutygodniowego terminu na wniesienie przez dłużnika zarzutów staje się prawomocny i umożliwia wierzycielowi złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi. Co więcej, jeżeli nakaz zapłaty został wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku, to nawet w przypadku wniesienia przez dłużnika zarzutów od nakazu zapłaty w przepisanym terminie, taki nakaz zapłaty już z chwilą upływu dwutygodniowego terminu na zaspokojenie roszczenia wierzyciela staje się natychmiast wykonalny, umożliwiając wierzycielowi złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi jeszcze przed jego formalnym uprawomocnieniem. Tym samym, nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym pozwala w wielu przypadkach przyśpieszyć zaspokojenie roszczenia wierzyciela  w postępowaniu egzekucyjnym, bez konieczności uprzedniego przeprowadzenia  przez sąd rozprawy i wydania wyroku zasądzającego. Inną korzyścią dla wierzyciela płynącą z faktu wydania przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest jego funkcja jako tytułu zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym. Mianowicie, zgodnie z treścią art. 492 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Funkcja nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczenia roszczenia jest o tyleż istotna, że zwalnia wierzyciela z obowiązku uprawdopodobnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, który to interes prawny wierzyciel musiałby uprawdopodobnić, gdyby występował do sądu z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia roszczenia na podstawie art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z treścią art. 730 (1) § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. W praktyce, w celu uprawdopodobnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia wierzyciel musi najczęściej wykazać, że dłużnik podejmuje czynności mające na celu wyzbycie się przez niego składników  majątku, aby udaremnić w ten sposób ewentualną egzekucję prowadzoną w przyszłości przez wierzyciela. Wykazanie we wniosku o udzielenie zabezpieczenia wspomnianych powyżej czynności podejmowanych przez dłużnika i uprawdopodobnienie tym samym interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia może okazać się znacznie utrudnione, co sprawia, że uzyskanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym często stanowi jedyną szansę dla wierzyciela na zagwarantowanie sobie zabezpieczenia dochodzonego roszczenia w toku trwającego postępowania.

Do przesłanek wydania przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym należą:

  • dochodzenie przez powoda roszczenia pieniężnego lub świadczenia innych rzeczy zamiennych;
  • udowodnienie okoliczności uzasadniających dochodzone roszczenie odpowiednim dokumentem załączonym do pozwu.

Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wskazują następujące dokumenty jako stanowiące podstawę do wydania przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym:

  1. dokument urzędowy;
  2. zaakceptowany przez dłużnika rachunek;
  3. wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu;
  4. zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym;
  5. weksel, czek, warrant lub rewers;
  6. umowa, dowód spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku - jednak tylko wówczas, gdy powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych;
  7. wyciąg z ksiąg bankowych - wówczas, gdy chodzi o roszczenie dochodzone przez bank.
W praktyce obrotu najwięcej wątpliwości wzbudza prawidłowe ustalenie, co należy rozumieć  pod pojęciem dokumentów wskazanych w pkt 1, 2, 3 oraz 6, dlatego też dalsze rozważania w tym przedmiocie poświęcimy jedynie tym określonym dokumentom jako dokumentom stanowiącym podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Dokument urzędowy
 

Zgodnie z treścią art. 244 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego dokumentami urzędowymi są dokumenty sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, jak też dokumenty sporządzone przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje pozarządowe w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej. Ponadto, należy zauważyć, że dokumenty sporządzone przez wspomniane wyżej organy będą miały charakter dokumentów urzędowych tylko wówczas, gdy zostaną sporządzone w ramach wykonywania przez te organy funkcji władczych, a nie tylko w ramach uprawnień właścicielskich, związanych z występowaniem przez Skarb Państwa, państwową lub samorządową osobę prawną czy jednostkę samorządu terytorialnego w charakterze podmiotów stosunków cywilnoprawnych.

W kontekście  możliwości uzyskania przez wierzyciela nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym największe znaczenie spośród dokumentów urzędowych będą miały akty notarialne obejmujące treść czynności prawnych. Do dokumentów urzędowych należy zaliczyć także m.in. orzeczenia sądowe oraz dzienniki budowy. Natomiast od dnia 20 lipca 2013 roku, to jest od dnia nowelizacji ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz ustawy prawo bankowe, nie posiadają już waloru dokumentu urzędowego w postępowaniu cywilnym księgi rachunkowe i wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego oraz banku.

Zaakceptowany przez dłużnika rachunek
 

Przez zaakceptowany przez dłużnika rachunek jako dokument stanowiący podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym należy rozumieć przede wszystkim fakturę VAT podpisaną przez jej odbiorcę. Aby jednak dana faktura VAT mogła stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym musi zostać podpisana przez osobę uprawnioną do reprezentowania dłużnika lub przez inną osobę upoważnioną przez niego do podpisywania faktur. Nie stanowi zatem, co do zasady, zaakceptowanego przez dłużnika rachunku w rozumieniu art. 485 § 1 pkt 2) Kodeksu postępowania cywilnego zarówno faktura VAT niezawierająca w ogóle podpisu odbiorcy, jak też faktura VAT  podpisana w imieniu odbiorcy, ale przez nieupoważnioną przez niego osobę. Wyjątek stanowi tutaj faktura VAT wprawdzie niepodpisana przez odbiorcę, ale wystawiona na podstawie jego pisemnego, generalnego upoważnienia udzielonego wystawcy do wystawiania faktur VAT bez podpisu odbiorcy. Zgodnie bowiem z poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23.02.2006 r. w sprawie o sygn. II CSK 131/05, upoważnienie powoda przez pozwanego do wystawiania faktur VAT bez podpisu może być traktowane jako zaakceptowanie przez dłużnika rachunku uzasadniające wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzeczenia/30544,ii-csk-131-05



Jeżeli chodzi o inne, poza fakturą VAT podpisaną przez odbiorcę, dokumenty, które można zakwalifikować jako zaakceptowany przez dłużnika rachunek w rozumieniu art. 485 § 1 pkt 2) Kodeksu postępowania cywilnego, to do ciekawego wniosku w tym zakresie doszedł Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 27.10.2015 r. w sprawie o sygn. I ACa 1166/15. Mianowicie,  Sąd Apelacyjny w Łodzi stwierdził, że za zaakceptowany przez dłużnika rachunek w rozumieniu art. 485 § 1 pkt 2) Kodeksu postępowania cywilnego można uznać także dokument obligacji, co zdaniem Sądu wynika wprost z definicji legalnej obligacji zawartej w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. - o obligacjach https://www.saos.org.pl/judgments/202359

Wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu
 

Zgodnie z treścią art. 485 § 1 pkt 3) Kodeksu postępowania cywilnego, dokumentem stanowiącym podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu. Należy tutaj wyraźnie zaznaczyć, że dokumentem spełniającym kryterium uznania za oświadczenie dłużnika o uznaniu długu będzie nie tylko wyraźna, pisemna akceptacja dłużnika, w której dłużnik wprost potwierdza fakt istnienia określonego długu (tzw. uznanie właściwe), lecz również pisemne oświadczenie dłużnika, w którym dłużnik choćby w sposób dorozumiany ujawnia swoją świadomość istnienia oznaczonego długu (tzw. uznanie niewłaściwe). Do takich dokumentów będą należały w szczególności: pisemny wniosek dłużnika o rozłożenie długu na raty, pisemny wniosek dłużnika o odroczenie terminu spełnienia świadczenia, pisemny wniosek dłużnika o umorzenie odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, podpisane przez dłużnika potwierdzenie salda czy podpisana przez dłużnika nota księgowa.

W kontekście wskazania podmiotu uprawnionego do złożenia oświadczenia o uznaniu długu w imieniu osoby prawnej istotne znaczenie ma  wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.08.2011 r. w sprawie o sygn. I CSK 703/10. W uzasadnieniu przedmiotowego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że dla skutecznego złożenia oświadczenia o uznaniu długu przez osobę prawną wystarczające jest złożenie oświadczenia w tym przedmiocie tylko przez jednego członka organu reprezentacji osoby  prawnej także w sytuacji, gdy umowa regulująca sposób reprezentacji danej osoby prawnej przewiduje reprezentację dwuosobową https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzeczenia/15667,csk-703-10
Tym samym, złożenie np. wniosku o rozłożenie długu na raty przez jednego członka zarządu spółki z o.o., w której to spółce obowiązuje reprezentacja przez co najmniej dwóch członków zarządu, jest równoznaczne ze złożeniem przez spółkę oświadczenia o niewłaściwym uznaniu długu, a przedmiotowy wniosek jako spełniający wymagania dokumentu określonego w art. 485 § 1 pkt 3) Kodeksu postępowania cywilnego będzie stanowił podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Dokumenty stanowiące podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w przypadku dochodzenia świadczeń określonych w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
 

Zgodnie z treścią art. 485 § 2a Kodeksu postępowania cywilnego, Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 8 marca 2013 r.o terminach zapłaty w transakcjach handlowych lub kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 ust. 2 tej ustawy. Dokumenty, o których mowa w art. 485 § 2a Kodeksu postępowania cywilnego, pomimo, że w określonych okolicznościach mogą stanowić podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, są w praktyce rzadko wykorzystywane przez wierzycieli jako uzasadnienie dla formułowanych przez nich w treści pozwów wniosków  o wydanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym. Wydaje się, że tego rodzaju zaniechania wierzycieli są konsekwencją nadmiernie rozbudowanej i przez to niezbyt klarownej treści art. 485 § 2a Kodeksu postępowania cywilnego oraz  nieznajomości terminologii i zakresu zastosowania przepisów ustawy z dnia 8.03. 2013 r.  - o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

Jakie zatem warunki muszą zostać spełnione, aby wierzyciel mógł wskazać art. 485 § 2a Kodeksu postępowania cywilnego jako podstawę prawną wniosku o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym?

Po pierwsze, dochodzona przez wierzyciela należność pieniężna musi wynikać z umowy mającej charakter transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zgodnie z definicją  zawartą we wspomnianej ustawie, transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony tej umowy są przedsiębiorcami i zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Nie będzie zatem transakcją handlową zarówno umowa zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem, jak i umowa, której przedmiotem nie jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, za umowę o świadczenie usług w rozumieniu ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych należy uznać także umowę o czasowe korzystanie z rzeczy, czyli np. umowę najmu lub umowę dzierżawy http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/V%20CSK%20668-14-1.pdf

Po drugie, wierzyciel musi dysponować następującymi dokumentami:

  • umową o dostawę towaru lub o świadczenie usługi;
  • dokumentem stanowiącym dowód spełnienia przez wierzyciela wzajemnego świadczenia niepieniężnego;
  • dowodem doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku.

Dokumentem stanowiącym dowód spełnienia przez wierzyciela wzajemnego świadczenia niepieniężnego będzie np. podpisany przez strony protokół wydania towaru przy umowie sprzedaży lub podpisany przez strony protokół odbioru robót budowlanych przy umowie o roboty budowlane.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz